جمعه: 10 فروردين 1403

شما اینجا هستید

علامه مصباح يزدي: روش تجربي هرگز نتيجه كلي و مطلق ارائه نمي‌دهد

    عضو خبرگان رهبري با اشاره به اينكه برخي تنها راه شناخت واقعيت را حس و تجربه مي‌دانند و شناخت‌هاي به دست آمده از ساير راه‌ها را فاقد ارزش علمي مي‌دانند، ادامه داد: در علوم تجربي، اثبات بسياري از مسائل به عنوان قاعده كلي و عام، مبتني بر پذيرفتن رابطه عليت است، در حاليكه رابطه عليت مسأله‌اي متافيزيكي است كه به اعتقاد تجربه گرايان فاقد ارزش علمي بوده و قابل اثبات نيست، در حاليكه بدون رابطه عليت همه تجربيات بي‌اعتبار خواهند شد
    به گزارش روابط عمومی موسسه امام خمینی به نقل از پايگاه اطلاع رساني آثار حضرت آيت‌الله مصباح يزدي، رئيس مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره) در بخش انگليسي كنگره بين‌المللي علوم انساني اسلامي گفت: در خصوص علوم انساني اسلامي برداشت‌هاي وجود دارد كه جاي تأمل دارد.
    آيت‌الله محمدتقي مصباح يزدي ادامه داد: برخي تصوركرده اند منظور از علوم انساني اسلامي، كنارگذاشتن دستاوردهاي علمي بشري و روش‌هاي آنان است و بايد به جاي آنها، روش نقلي و مراجعه صرف به منابع مكتوب ديني و عمل به آنها به صورت تعبدي جايگزين شود، در حاليكه اين نظر صحيح نيست و شيوه علماي اسلام از گذشته نشان مي‌دهد آنها نيز از روش تجربي استفاده مي‌كردند و حتي گفته شده برخي دانشمندان اروپايي نيز اين روش را از دانشمندان ايراني و مسلمان اقتباس كرده اند.
    وي با اشاره به تفسير ديگري از عنوان علوم انساني اسلامي خاطر نشان كرد: برخي نيز معتقدند به دليل ظلمي كه مردم ما از غربي‌ها متحمل شده اند، به عنوان يك برنامه سياسي و يا ملي گرايانه قرار است، دستاوردهاي غرب كنارگذاشته شود و علم بومي و ملي توليد شود. البته اين تفسيرهم قطعا از نظر ما مردود است، چرا كه ملي گرايي حتي اگر در برخي موارد مفيد واقع شود، نه تنها در فهم واقعيات و علم نفعي نداشته، بلكه اثر منفي نيز دارد.
    عضو خبرگان رهبري با بيان اينكه مطرح كردن علوم انساني اسلامي به خاطر وجود مشكلات، كمبودها، مغالطات و اشتباهاتي است كه در علوم انساني موجود وجود دارد، خاطر نشان كرد: بايد با روش صحيح و مباني درست آنها را اصلاح كنيم تا واقعيت را همانگونه كه هست، درك كنيم.
    وي با اشاره به اينكه برخي تنها راه شناخت واقعيت را حس و تجربه مي‌دانند و شناخت‌هاي به دست آمده از ساير راه‌ها را فاقد ارزش علمي مي‌دانند، ادامه داد: در علوم تجربي، اثبات بسياري از مسائل به عنوان قاعده كلي و عام، مبتني بر پذيرفتن رابطه عليت است، در حاليكه رابطه عليت مسأله‌اي متافيزيكي است كه به اعتقاد تجربه گرايان فاقد ارزش علمي بوده و قابل اثبات نيست، در حاليكه بدون رابطه عليت همه تجربيات بي‌اعتبار خواهند شد.
    آيت‌الله مصباح يزدي افزود: حتي اگر رابطه عليت پذيرفته شود، كشف اين رابطه متوقف بركنترل و احاطه كامل بر شرايط و عوامل طبيعي است، در حاليكه روش تجربي نمي‌تواند چنين امري را اثبات كند و چه بسا شرايط و عوامل طبيعي ناشناخته‌اي نيز مؤثر باشند كه هنوز كشف نشده اند.
    وي با اشاره به نمونه‌هايي از عوامل مؤثر كه دهه‌هاي پيش كشف نشده بودند، ابراز داشت: از اين رو، روش تجربي هرگز نتيجه كلي و مطلق ارائه نمي‌دهد و اين بر خلاف ادعاي فلاسفه آمپريست و تجربه گرايان است.
    استاد فلسفه اسلامي با اشاره به ديگر نقص‌هاي علوم غربي خاطر نشان كرد: گاهي نظرياتي در علوم مختلف مطرح مي‌شود و مقبوليت جهاني پيدا مي‌كند، در حاليكه بر اساس اصول متافيزيكي، اين نظريات اشتباه هستند، مانند نظريه‌اي كه پديدآمدن جهان را حاصل انفجاري از يك ماده متراكم مي‌داند، اما اين انفجار را يك حادثه و تصادف مي‌داند كه علتي نداشته است، در حاليكه در متافيزيك وجود پديده‌اي بدون علت محال است. لذا ابتدا بايد اين اصل متافيزيكي بررسي شود كه تصادف ممكن است و يا محال و سپس نظريات علمي بر آن مبتني شود.
    وي همچنين اظهار داشت: از اشكالات كلي علوم غربي به ويژه در علوم انساني اين است كه در علومي دستوري مانند اخلاق، سياست و اقتصاد عملي كه موضوعشان رفتار انسان بوده و قضاوت درباره آنها مبتني بر شناخت همه ابعاد انساني است، فقط جنبه مادي انسان كه داراي حياتي محدود است، در نظر گرفته مي‌شود وگاه حتي وجود جنبه‌هاي ديگر انساني مورد انكار قرار مي‌گيرد، لذا براي چنين موجودي ارزش اخلاقي قابل اثبات نيست.
    وي با اشاره به اينكه در متافيزيك وجود روح براي انسان قابل اثبات است، ادامه داد: بر اين اساس هر ارزشي متوقف بر فهم رابطه يك عمل با هر دو بعد آدمي است و از طرفي وجود بعد بي‌نهايت براي انسان، مشكل روش تجربي براي شناخت انسان را بيشتر مي‌كند.
    علامه مصباح يزدي ادامه داد: با وجود اينگونه كاستي‌ها و مشكلات در علوم غربي، نتيجه مي‌گيريم رسيدن به نتيجه مطمئن در علوم به ويژه علوم انساني مبتني بر درك صحيح انسان و تعاملات ميان روح و بدن اوست.
    وي همچنين با اشاره به وجود روش‌هاي عقلي، عرفاني و نقلي براي شناخت حقيقت ابراز داشت: قبل از انسان شناسي بايد هستي شناسي اصولي داشته باشيم و مسائل را با توجه به آن‌ها حل كنيم. مسائل متافيزيكي مثل اصل عليت و بطلان تصادف براي حل مسائل علمي به روشي غير تجربي نيازمند است و ارزش آن نيز از علومي كه با روش حسي و تجربي به دست مي‌آيند، بيشتر است.
    آيت‌الله مصباح يزدي، ادامه داد: اثبات اين مسأله ما را وارد حوزه معرفت شناسي مي‌كند كه مسأله روش‌هاي ادراك مانند روش‌هاي عقلي، شهودي و وحياني و ميزان اعتبار آنها را حل مي‌كند.
    وي در ادامه با نتيجه گيري از بحث‌هاي خود ابراز داشت: ابتدا بايد مباحث معرفت شناسي را حل کرد و روش‌هاي شناخت و اعتبار آنها را سنجيد و سپس مباحث متافيزيكي را مورد نظر قرار داد و براي حل مسائلي مانند رابطه عليت به هستي شناسي پرداخت و بعد از آن به مباحث انسان شناسي ورود پيدا كرد و نمي‌توان بدون اين مراحل مباحث دستوري علوم انساني را حل و فصل كرد.
    سخنران كنگره بين‌المللي علوم انساني اسلامي، تحول در علوم انساني را در گرو وجود چنين طرح جامع و گسترده‌اي دانست و خاطر نشان كرد: تحول در علوم انساني با چنين روشي با آموزه‌هاي اسلامي كاملا وفق مي‌دهد، چرا كه اسلام مي‌پذيرد كه راه شناخت منحصر به حس و تجربه نبوده، بلكه عقل نيز راهي براي شناخت است و انسان‌هاي كامل‌تر مي‌توانند از شهود عرفاني هم براي شناخت بهره‌مند شوند و انسان‌هاي برتر و ممتازي كه همان انبياء هستند، از راه وحي نيز بهره مي‌برند.
    رئيس مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره) با اشاره به اينكه ماچنين روشي را اسلامي كردن علوم انساني مي‌دانيم، ادامه داد: اين نامگذاري تنها به خاطر اين است كه اسلام چنين روشي را مي‌پذيرد، وگرنه تعصبي روي اين نامگذاري نداريم و حقيقت را از هركس ولو غيرمسلمان مي‌پذيريم و براي آن حقيقت احترام قائليم.
    گفتني است بخش انگليسي كنگره بين‌المللي علوم انساني اسلامي 2 خردادماه در سالن همايش‌هاي مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره) برگزار شد.

     

    لینک ثابت خبر: qabas.iki.ac.ir/node/3860

    آخرین اخبار

    موسسه امام خمینی

    «این مؤسسه‏ خوب، جامع و کامل می‌‏تواند از لحاظ تلاش پیگیر، خستگی‏‌ناپذیر، خالصانه و عالمانه الگویی برای حوزه باشد.»  مقام معظم رهبری در دیدار رئیس و اعضای هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره... ادامه

    سند چشم انداز

    چشم‌انداز مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره) با اميد به فضل الهي و عنايات ويژه حضرت ولي عصر(عج) و در پرتو کوشش عالمانه و تلاش متعهدانه همه ارکان و اعضا و پارسايي و پاکي مديران، استادان، محققان، دانش‌پژوهان و... ادامه