مراسم رونمایی از آثار جدید و بخشی از دستاوردهای مرکز پژوهشی دایرة­المعارف علوم عقلی اسلامی با حضور حضرت علامه آیت­الله مصباح یزدی، ریاست محترم مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) به همت دایره المعارف علوم عقلی اسلامی وابسته به مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) روز پنج­شنبه 6/3/95 از ساعت 10:45 در تالار مؤسسه امام خمینی(ره) برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، حجت الاسلام و المسلمین دکتر احمد ابوترابی، رئیس مرکز پژوهشی دایره­المعارف عقلی اسلامی؛ حجت­الاسلام و المسلمین کریمی، قائم­مقام مرکز؛ و حجت­الاسلام و المسلمین اسماعیلی، ناظرعلمی شورای گروه عرفان ادبی، در مراسم رونمایی از آثار و دستاوردهای مرکز پژوهشی دایرة­المعارف علوم عقلی اسلامی به سخنرانی پرداختند.

ابوترابی با اشاره به این‏که تدوین برخی از محصولات این مرکز بیش از 15 سال زمان برده است، گفت: یکی از این آثار معجم موضوعی کتاب شریف الغدیر است که اصل کتاب یازده جلد است و برای آسان‌سازی آن برای پژوهشگران این اثر در دو جلد آماده و نرم افزارش نیز تهیه شده است.

وی اظهار داشت: اثر دیگر برای رونمایی، اصطلاح نامه فلسفه اسلامی می‏باشد که این اثر، نقشه جامع فلسفه اسلامی است البته روابط و اصطلاحاتی که در فلسفه اسلامی در طول تاریخ این علم وجود داشته مدنظر قرار گرفته است. این اصطلاح نامه شامل یک کتاب ۵ جلدی است که نرم‌افزار جامع آن را هم تهیه کرده‏ایم.

ابوترابی تصریح کرد: این اصطلاح نامه ۱۳هزار اصطلاح فلسفه اسلامی را در بر دارد که به دست اساتید برجسته حوزه تدوین شده است.

رییس مرکز پژوهشی دایرةالمعارف علوم عقلی اسلامی درباره اصطلاح نامه کلام اسلامی خاطرنشان کرد: تدوین این اصطلاح نامه نیز بیش از دوازده سال توسط پژوهشگران مختلف طول کشیده و  در دو جلد به همراه نرم افزار است.

وی دربارة تهیه فرهنگ نامه عرفان ادبی یادآور شد: عرفان ادبی عارفان مسلمان همراه با اشعار و دیوان‌های آنها بیان شده است اما برای اولین بار پژوهشگران این مرکز توانستند نظام نامه علم عرفان ادبی و ساختار آن را تعریف کنند، که کار نو، بی‏نظیر و بی‏بدیل در این رشته است. اصطلاحات این علم از دیوان‌های نثری، ادبی عرفان استخراج شده است که مجموعاً حدود چهار اصطلاح به تصویب رسیده که در چند جلد تهیه شده البته جلد نخست آن شامل 300 اصطلاح است و از میان حدود هشتاد اثر بررسی شده که بیشتر آثار شعری است، انتخاب شده و  برای مراسم رونمایی، آماده شده است.

حجت‌الاسلام ابوترابی اثر جدید دیگر را  فهرست واره نسخ عکسی علوم عقلی به حساب آورد و توضیح داد: این نسخ از کتابخانه‌های داخل و خارج از کشور به ویژه کتابخانه‌های هند و ترکیه(قونیه و استانبول) تهیه شده است که در دو جلد فهرست و یک جلد فهرست واره تدوین شده است، لازم به ذکر است که ما از صد کتابخانه برای انجام کارهایمان استفاده کرده‏ایم و نحوه استفاده به صورت جزئی مشخص شده است و کار بسیار دشواری می‏باشد.

وی درباره کتابشناسی‌های مرکز توضیح داد و گفت: این کتابشناسی‌ها در دو بخش؛ یک مجموعه 21 جلدی از فعالیت اجمالی علوم عقلی که در همه رشته‌ها کتاب‌هایی معرفی شده است و یک مجموعه 5 جلدی تاریخ فلسفه و 3 جلد منطق و تاریخ منطق تدوین می‌شود. دو نوع اخیر البته فقط معرفی کتاب نیستند بلکه تمام اوراق کتاب تورق و موضوعات هم استخراج شده است.

سخنرانی حضرت علامه مصباح یزدی و رونمایی از آثار جدید و بخشی از دستاوردهای مرکز پژوهشی دایرة­المعارف علوم عقلی اسلامی به دست مبارک ایشان، پایان‏بخش برنامه­های این مراسم می­باشد.

دستآورد‌هاي جديد مركز پژوهشي دائره‌المعارف علوم عقلي اسلامي شامل ده‌ها جلد کتاب و چندين نرم‌افزار به شرح زير مي‌باشد:

کتاب المعجم الموضوعي لکتاب الغدير (2جلد)

اين اثر پژوهشي، دربردارنده نزديک به 4500 کليدواژه و 17000 نمايه ترکيبي كتاب ارزشمند الغدیر (اثر علامه شيخ عبدالحسين اميني نجفي)است.

جلد اول اين کتاب شامل نمايه‌هاي موضوعات و معصومين‰ است و در جلد دوم، نمايه‌هاي اعلام و آثار و مستندات کتاب شريف الغدير آورده شده است

نرم افزار جامع: اين اثر افزون بر لوح فشرده همراه کتاب، در قالب نرم‌افزاري مستقل با عنوان «کنزالحکمه 9» نيز عرضه شده است که دربردارنده متن كتاب الغدير، نمايه‌ها و كليدواژه‌هاي آن است و داراي امكانات فراوان و قابليت جست‌وجوهاي ساده و پيشرفته متعددي است که به‌وسيلة آن، مي‌توان از راه‌هاي مختلف از متن و نمايه‌هاي كتاب بهره برد.

کتاب اصطلاح‌نامه فلسفه اسلامي(5 جلد) و نرم افزار جامع؛

در اين اصطلاح‌نامه حدود 13000 اصطلاح فلسفي همراه با 27300 مستند، معرفي شده است که از حدود 190 منبع استخراج شده و در چهارده رده قرار گرفته‌اند. اين رده‌ها بدين‌قرارند:

الأحكام الكلية للوجود؛ الوجود الرابط و المستقل؛ المواد الثلاث؛ الماهية؛ المقولات؛ الواحد و الكثير؛ العلة و المعلول؛ القوة و الفعل؛ التقدم و التأخر؛ العلم؛ علم النفس؛ الإلهيات بالمعني الأخص؛ المعاد؛ العلوم.

کتاب اصطلاح‌نامه کلام اسلامي (2جلد) و نرم افزار جامع؛

در اين اصطلاح‌نامه حدود 3650 اصطلاح کلامي همراه با 9300 مستند، معرفي شده است. اين اصطلاحات از حدود 280 منبع استخراج شده و در پنج رده : التوحيد، العدل، النبوة، الإمامة و المعاد قرار گرفته‌اند

کتاب فرهنگنامه عرفان‌ادبي (جلد اول).

اين فرهنگ نامه در دو بخش اصطلاحات و معانی غیررایج تدوین شده است و شامل 394 مدخل است که در برگيرنده 800 معنای اصطلاحی عرفانی و نزدیک به 400 معنای غیر رایج است که از حدود 60 منبع مهم در ادبيات عرفاني استخراج شده است.

نظام حاكم بر اين فرهنگ‌نامه، نظام اصطلاح‌نامه‌اي است، يعني از اهداف اوليه آن نشان دادن رابطه اصطلاحات است، اما اطلاعاتي كه ذيل يك مدخل در اين مجموعه آورده شده است در حد يك فرهنگ‌نامه و به ديگر سخن، دائرةالمعارفي مختصر است، چون افزون بر معاني مختلف يك واژه ، روابط ميان اصطلاحات، مشخص ساختن جايگاه هر معنا در ميان رده‌هاي عرفان ادبي، توضيحاتي در باب هر معنا و هر اصطلاح، مستنداتي از اشعار و دلايل كاربرد آن واژه در آن معنا، و در موارد لازم توضيح مفهوم اشعار را نيز در بر دارد؛ همچنين، اين مجموعه شامل نقشه جامع عرفان ادبي است.

کتاب کتابشناسي اجمالي علوم عقلي اسلامي(29 جلد) و نرم‌افزار آثار علوم عقلي اسلامي؛

کتاب‌شناسي اجمالي اين مركز، از دو بخش تشكيل شده‌اند: 1) معرفي منابع؛ 2) فهرست‌ها.

در بخش اول، هر كتاب با گزينه‌هاي ذيل معرفي شده است: شهرت و نام پديدآور، تاريخ ولادت و وفات پديدآور، شماره منبع، نماد نوع منبع، عنوان منبع، نام مترجم، مصحح، محقق و...؛ معادل انگليسي پديدآوران منابع (در ترجمه‌ها)، محل نشر، نام ناشر، تاريخ نشر، نوبت چاپ، تعداد صفحات، قطع، زبان، شابك (شماره استاندارد بين‌المللي كتاب)، درجه، محل نگهداري، شماره ثبت، موضوعات به صورت درختي، محل درج و شماره جلد (در موارد لازم).

بخش دوم اين كتاب، به فهرست‌هاي مختلفي اختصاص يافته است كه زمينه جست‌وجو در بخش اول كتاب را فراهم مي‌كند. در اين بخش، فهرست‌هاي ذيل آورده شده‌اند:

فهرست پديدآوران، فهرست منابع فارسي، فهرست منابع عربي، فهرست موضوعات، فهرست آثار، فهرست اعلام، فهرست گرايش‌ها.

کتاب کتابشناسي تفصيلي تاريخ فلسفه اسلامي (5جلد) و نرم افزار جامع؛

اين کتاب شامل معرفي 5050 کتاب و مقاله از کتابخانه‌هاي مختلف است که افزون بر مشخصات نشر، موضوعات تفصيلي و عناوين ريز مطالب كتاب‌ها را نيز دربر دارد (که ويژگي مهم کتاب‌شناسي‌هاي تفصيلي علوم عقلي اسلامي به شمار مي‌رود).

بخش اول(مشخصات نشر) با گزينه‌هاي ذيل معرفي شده است: شهرت و نام پديدآور، تاريخ ولادت و وفات پديدآور، شماره منبع، نماد نوع منبع، عنوان منبع، نام مترجم، مصحح، محقق و...، معادل انگليسي پديدآوران منابع (در ترجمه‌ها)، محل نشر، نام ناشر، تاريخ نشر، نوبت چاپ، تعداد صفحات، قطع، زبان، شابك (شماره استاندارد بين‌المللي كتاب)، درجه، محل نگهداري، شماره ثبت، نمايه‌ها، محل درج و شماره جلد (در موارد لازم).

بخش دوم (نمايه‌هاي موضوعي) شامل: موضوعات كتاب‌ها به يكي از دو صورت كليدواژه (نمايه مفرد) و واژه‌هاي مركب (نمايه تركيبي) به همراه شماره صفحه منبع آنها است. سير درختي موضوعات، از كلي‌ترين موضوع (عنوان رشته علمي) آغاز مي‌شود و به موضوعات كاملاً جزئي انجام مي‌پذيرد.

کتاب کتابشناسي تفصيلي منطق و تاريخ منطق (3جلد) و نرم افزار جامع؛

اين کتاب شامل معرفي 2004 کتاب و مقاله از کتابخانه‌هاي مختلف و نمايه‌هاي موضوعي آنها است.

اين کتاب نيز مانند کتابشناسي تفصيلي تاريخ فلسفه از دو بخش مشخصات نشر و نمايه‌هاي موضوعي تشکيل شده است که توضيح آن قبلا بيان شد

کتاب فهرست نسخ عکسي علوم عقلي اسلامي (2جلد)

کتاب فهرست نسخه‌هاي عکسي علوم عقلي اسلامي که تا کنون دو جلد از آن منتشر شده است، شامل معرفي 1000 نسخه خطي است که 2422 رساله را دربرگرفته است و از حدود صد مرکز نگهداري نسخ خطي داخل و خارج از کشور تهيه شده است.

اين کتاب از دو بخش فهرست نسخه‌ها و نمايه عناوين تشکيل شده است:

بخش اول (فهرست نسخه‌ها) شامل: شمارة ثبت؛ عنوان؛ پديدآوران؛ موضوع؛ زبان؛ وضعيت نسخه؛ وضعيت کتابت و ... است

و بخش دوم (نمايه‌ها) شامل: نمايه‌هاي عناوين، پديدآوران، موضوعات، کاتبان، تاريخ کتابت و ... است